Περιορίζοντας τη σπατάλη φαρμάκων

[Δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ 26/11/2009]

Προ καιρού μου ζητήθηκε να ξεκαθαρίσω την φαρμακευτική συλλογή αποβιώσαντος ασθενούς. Μεταξύ πολλών και ποικίλων μεμονωμένων ιδιοσκευασμάτων που βρήκα (αναλγητικά, αντιβιοτικά, υπακτικά, βιταμίνες κτλ.), υπήρχαν, ενδεικτικά, και τα ακόλουθα:

• 14 κουτιά ενός καρδιολογικού φαρμάκου (50 δισκία το καθένα)
• 16 κουτιά ενός (όχι φθηνού) αντιυπερτασικού (28 δισκία το καθένα)
• 13 κουτιά άλλου καρδιολογικού φαρμάκου
• 7 κουτιά με φύσιγγες ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους
• χημειοθεραπευτικά και συνοδά φάρμακα (αντιεμετικά, αυξητικοί παράγοντες της λευκής σειράς κτλ.) συνολικού κόστους άνω των 3000 Ευρώ (μόνο η τελευταία ομάδα).

Ένας πρόχειρος λογαριασμός, με βάση τις τιμές των σκευασμάτων, έβγαλε γύρω στις 5000 Ευρώ. Παρόμοιες ‘συλλογές’, με ποικίλο μέγεθος, σύσταση και κόστος, συναντούμε συχνά παίρνοντας το φαρμακευτικό ιστορικό των ασθενών μας. Τα προβλήματα που ανακύπτουν από την περίεργη αυτή ‘αποταμίευση’ είναι πολλά και σοβαρά:

• πολυφαρμακία, συχνά ανεξέλεγκτη, με δυνητικές συνέπειες υγείας για τους ασθενείς
• κατάχρηση στην αναγραφή, με την έννοια ότι πολλά από τα φάρμακα αυτά δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ποτέ (είτε λόγω λήξης τους είτε λόγω αλλαγής των περιστάσεων του ασθενούς, όπως ο θάνατος ή η αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής)
• σπατάλη αλόγιστη, που βέβαια επιβαρύνει συνολικά τα ασφαλιστικά ταμεία, και συνεπώς όλους μας.

Το πρόβλημα της διόγκωσης των φαρμακευτικών δαπανών έρχεται και ξανάρχεται στην επικαιρότητα χωρίς να αντιμετωπίζεται ουσιαστικά. Δεν αμφισβητώ τις καλές προθέσεις των υπουργών που καλούνται να το επιλύσουν. Ωστόσο οι διάφοροι περιορισμοί τύπου ‘λίστας’ που επιχειρήθηκαν κατά καιρούς δεν αποδίδουν, εφόσον μπορούν νομίμως και Ελληνοπρεπώς να καταστρατηγούνται με τη λέξη ΑΝΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΤΟ και με μια μονογραφή και σφραγίδα. Αντί γι’ αυτούς θα μπορούσαμε να σκεφθούμε μερικά πιο ουσιαστικά μέτρα περιορισμού της αλόγιστης φαρμακευτικής σπατάλης που εφαρμόζονται σε διάφορα ξένα συστήματα υγείας, με καλά αποτελέσματα, όπως:

• Να υπάρχει ΕΝΑΣ ενιαίος φορέας υγείας, ΕΝΑΣ τρόπος χορήγησης φαρμάκων, ΕΝΑΣ ελεγκτικός μηχανισμός για όλους τους ασθενείς (ώστε π.χ. να μη παίρνει ο ίδιος ασθενής άλλα φάρμακα από ιδιώτη γιατρό, άλλα από το ΙΚΑ και άλλα από το νοσοκομείο, για την ίδια πάθηση).
• Να υπάρχει σύστημα επιστροφής των φαρμάκων για ‘ανακύκλωση’ στην αγορά, στα νοσοκομεία κτλ. εφόσον παραμένουν αχρησιμοποίητα (π.χ. μετά από αλλεργία στο πρώτο χάπι, αλλαγή αντιβίωσης κτλ.) και πριν λήξουν.
• Η συνταγογραφία να γίνεται με φαρμακευτικά και όχι με εμπορικά ονόματα, και να λαμβάνει υπόψη τα φάρμακα που ήδη έχει στα χέρια του ο ασθενής (ενδεικτικά, υπάρχει φαρμακευτική ουσία που κυκλοφορεί με 58 διαφορετικά εμπορικά ονόματα!).
• Χρήση εσωτερικών συνταγολογίων στα νοσοκομεία, που δεν θα υποχρεούνται να έχουν διαθέσιμα όλα τα σκευάσματα κάθε κατηγορίας (π.χ. 20 διαφορετικές κεφαλοσπορίνες), όσο δαπανηρά κι αν είναι, όταν υπάρχουν φθηνότερα ισοδύναμα.
• Δημοσίευση και κοινοποίηση στους γιατρούς συγκριτικών πινάκων με τιμές ομοειδών σκευασμάτων (πολλοί από μας δεν γνωρίζουμε πόσο κάνει κάθε φάρμακο).
• Τακτικός εσωτερικός έλεγχος (audit) της κατανάλωσης φαρμάκων από διάφορα νοσοκομειακά τμήματα, ιατρεία ΙΚΑ κτλ. και αιτιολόγηση τυχόν μεγάλων διαφορών και αποκλίσεων.
• Να υποχρεούνται οι ασθενείς να προσκομίζουν πάντα τα φάρμακά τους στο γιατρό για επανέλεγχο (είναι γνωστό ότι τα φάρμακα εύκολα αναγράφονται και πολύ πιο δύσκολα διακόπτονται, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να τα παίρνουν επ’ αόριστον διότι κανείς δεν τους είπε να τα σταματήσουν).
• Κατάργηση των ετοίμων συσκευασιών (ποικίλων ονομάτων και χρωμάτων για κάθε φαρμακευτική ουσία), αναγραφή και διάθεση φαρμάκων με αριθμό δισκίων, φυσίγγων κτλ., σε ποσότητα ανάλογη με τη δοσολογία του φαρμάκου, και με αντίστοιχη χρέωση.
• Απαγόρευση της εκ των υστέρων αναγραφής φαρμάκων που έχουν ήδη αγορασθεί αυθαίρετα από τους ασθενείς (εφόσον δεν αποτελούν μέρος συνεχιζόμενης θεραπείας θα πρέπει να τα πληρώνουν στο ακέραιο).
• Συνεχής διδασκαλία και ενημέρωση των γιατρών στα θέματα συνταγογραφίας, κόστους της υγείας και φαρμακοεπαγρύπνησης με επίσημα δελτία.
• Αξιοποίηση των πορισμάτων που έχουν εκδοθεί από έγκυρους επιστημονικούς φορείς (όπως το βρετανικό ινστιτούτο κλινικής αριστείας [NICE]) για το ποιες θεραπείες δεν έχουν αποδεδειγμένο αποτέλεσμα, και συνεπώς δεν πρέπει να εγκρίνονται.
• Από ένα σημείο και πέρα τυχόν υποτροπιάζουσες καταχρήσεις θα πρέπει να έχουν πειθαρχικές, οικονομικές, ακόμη και ποινικές συνέπειες, τόσο για τους γιατρούς και τους φαρμακοποιούς όσο και για τους ασθενείς. Επιτέλους κάποια στιγμή θα πρέπει να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε το φάρμακο σαν κοινό καταναλωτικό αγαθό.